‘maymun çiçeğinde ilk vaka’

Türk Klinik Mikrobiyoloji ve Enfeksiyon Hastaliklari Dernegi (KLIMIK) Baskani ve Saglik Bakanligi Koronavirüs Bilim Kurulu Üyesi Prof. Dr. Serap Simsek Yavuz, Kovid-19’da gelinen son durum ve dünyada endiseyle izlenen monkeypox ( salginiyla ilgili açiklamalarda bulundu.

Corona virüste ölüm ve vaka sayilarinin tüm dünyada azalma egiliminde oldugunu belirten Prof. Dr. Yavuz, yeni varyantlarla ilgili “yaz ya da sonbaharda yeni dalgalara yol açar mi” endisesi yasandigini ve sürecin yakindan takip edildigini kaydetti.

Prof. Dr. Yavuz, söyle konustu:

*Ayrica bundan sonra yapilacak asilarin içeriginin belirlenmesi için Dünya Saglik Örgütü’nün aynen grip asilarinda oldugu gibi bir organizasyonu söz konusu.

*Yani nasil grip asilari her yil yenileniyor, böyle bir yenilenmeye ihtiyaç var mi, bunu görecegiz sonbahara dogru. Çünkü su an dünyada BA.2 varyanti da artik azaliyor.

*Diger varyantlar, BA. 4, 5, Amerika ’da çikan BA.12 varyantlari, bulasik özellikleri daha yüksek oldugu için, baskin hale geçti.

*Onlar da kaçiyorlar asi bagisikligindan. Dolayisiyla asi takviminde bir degisiklik gerekecek mi bunun cevabini ariyoruz.

“SALGIN VAR AMA PANDEMIYE DÖNÜSMESINI BEKLEMIYORUZ”

Maymun çiçegi salginina dair de önemli bilgiler veren Prof. Dr. Yavuz, ilk kez 7 Mayis’ta Ingiltere ’de tespit edilen vakanin üzerinden geçen 20 günde, tam 21 ülkede yeni vaka tespit edildigine isaret ederek su ifadeleri kullandi:

* Corona virüs’teki gibi büyük bir pandemi beklenmese de burada en büyük sikinti; virüsün hayvan konaklardan da geçebilmesi nedeniyle, kontrolünün zorlasabilecegi

*20 günde, 21 ülkede vaka tespit edildi. Bu bayagi bir salgin oldugunu gösteriyor bize. Gerçek boyutunu da tam olarak bilemiyoruz.

*Bu sadece yakalanan olgular. Sürveyans (takip) sistemi iyi olan ülkelerin yakaladigi olgular.

*Aslinda bilinenden çok daha fazla vaka oldugu tahmin ediliyor. Eldeki verilere göre pandemik kapasitesinin çok yüksek olmadigi düsünülüyor.

*Çünkü solunum yoluyla çok etkili bir sekilde bulasamiyor, ya da asemptomatik dönemde bulastiriciligi yok diye kabul ediliyor.

*DNA virüsü oldugu için çok mutasyon geçirmeyecek diye tahmin ediliyor. Ama tabii ki mikroorganizmalarin yakin takip edilmesi gerekiyor.

*Çünkü daha önce corona virüsler de bu kadar bulasici olarak bilinmiyordu. SARS hele hiç yayilmiyordu mesela.

“ILK TEMASLIYA ISE ASI VE 21 GÜN KARANTINA”

Prof. Dr. Yavuz, henüz Türkiye’de vaka tespit edilmedigini ama ilk vaka çikarsa neler yapilmasi gerektigini ise su sözlerle anlatti:

*Türkiye’de düsünsenize hiç görülmemis bir hastalik. Ilk hastanin, döküntüler tamamen kuruyana kadar izolasyonda kalmasi gerekecek.

Çünkü toplumda hiç görülmeyen bir hastalik ki ilk defa olacak. Daha önce yayilmamis bir hastalik yani, bu sekilde belki yayilmasini engelleyebiliriz.

*Hasta tespit edildikten sonra tüm lezyonlar kuruyacak, kabuklari dökülecek, çünkü oralardan da bulasma söz konusu olabiliyor; bu da 2 ila 4 hafta kadar sürüyor.

*Semptomlar çiktiktan, döküntüler basladiktan sonra 14-28 gün arasi hasta olan kisinin izolasyonu gerekiyor.

*Temaslida ise semptomlar olusmadan asilama yapilmasi ve 21 güne kadar izolasyonu söz konusu olabilir.”

“EV HALKININ YÜZDE 10’UNA BULASTIGI GÖSTERILDI”

*Döküntülerde bol miktarda virüs var. O döküntü veya hastanin çikartilariyla diyelim (vücut sivilari) yakin temasla bulasir.

*Mesela konusurken de uzun süre çok yakin temasta, bulasma riski var. Çünkü Afrika’daki salginlarda yapilan çalismalarda, ev halkinin yüzde 10’una yakin, temasla bulastigi tespit edilmis.

Hastaligin yayilmasi Kovid’den zor olsa da neredeyse Kovid’den daha fazla ölümcül olabilen bir virüs olduguna da dikkat çeken Prof. Dr. Yavuz, su ifadeleri kullandi:

*Bir diger sikinti da çiçek hastaliginin akrabasi bir virüs olmakla birlikte, hayvan rezervuarlarinda bulunabilmesi. Gerçek hayvan rezervuari hangisi, onu bile bilmiyoruz.

*Böyle bir hastalik oldugu zaman, hayvanlarda da etken olabiliyorsa, Kovid’den de biliyoruz, o zaman kontrolü daha zor oluyor.

*Bir de kisi semptomatik olduktan sonra yani hastalik belirtileri basladiktan sonra bulastiricilik oldukça uzun sürüyor.

*Kabuklanmalarin hepsi, vücutta çikan döküntülerin hepsi yok olana kadar bulastiriciligi sürebiliyor.

*Ama hastalari yakalamak kolay oldugu için, döküntülerden hemen taniyip hastayi izole edip, çevresini de ‘ring asilama’ dedigimiz sekilde asiladiginiz zaman kontrol altina alinabilecegi düsünülüyor.

“HEKIMLERIN DE BILGILENDIRILMESI LAZIM”

“Bizim de Türkiye olarak hizlica vaka tanimlamasi yapmamiz lazim ve sürveyansi (takip) artirmamiz lazim” diyen Prof. Dr. Yavuz, su uyarilarla sözlerine devam etti:

*Insanlarin farkindaligini arttirmamiz lazim. Vakayi görecek olan hekimlerin egitimlerini artirmamiz lazim çünkü uzun zamandir görülmeyen bir hastalik.

*Biz KLIMIK Dernegi olarak bugün hekimlerimize yönelik bu yönde bir egitim toplantisi yapiyoruz örnegin.

*Türkiye’de 1980’e kadar asilanma vardi, 80’den sonra asili olan yok. Dolayisiyla en geç asilanan grubun bile asisinin üzerinden 42 yil geçmis.

*Asisi olup da hastaliga yakalanan var. Asi ne kadar koruyor, gene kismi bir koruyuculugu olacaktir. Ama bunun yüzde 80-90 düzeyinde olmasi beklenmiyor açikçasi.

“TÜRKIYE DE BIR MIKTAR ÇIÇEK ASISI ALMISTI”

2001’de Amerika’da gerçeklesen sarbon saldirisi sonrasi ülkelerin çiçek virüsüyle de ilgili alarma geçtigini ve biyolojik saldiri tehdidine karsi çiçek asisi temini gerçeklestigine de deginen Prof. Dr. Yavuz, Türkiye’nin de o yillarda belli bir miktar çiçek asisi aldigini söyleyerek sözlerini söyle noktaladi:

*Çiçek asilari stoklamisti bazi ülkeler. Sanirim Türkiye’de de 2011 yilinda belli bir miktar asi alinmisti. Aslinda öngörülüyordu maymun çiçegi salgini.

*Çünkü Nijerya’da 2017 yilinda birdenbire ortaya çikti, su andakinin bir modeli orada yasanmisti zaten. Böyle bir hazirlik vardi.

*Bu nedenle de 2019’da, daha az yan etkisi olan MVA (nonreplike atenüe canli asi) asisina EMA ve FDA onay vermisti. Ama o asi da kitlesel asilamalarda henüz büyük çapta kullanilmadigi için, koruyuculuguyla ilgili acaba etkinligi ne olur diye düsünülüyor.

*Maymun çiçeginde riskli grup daha çok çocuklar ve gebeler. O yüzden ekstra dikkat edilmesi gerekiyor bu grupta.